Category: INTERVIEW

Wie ben je en waar kom je vandaan?

Ik ben Wanda Tiersma en ik kom uit Nijmegen. Ik studeer nog aan de St. Joost Academie in Den Bosch op de afdeling beeldende kunst. Ik zit nu in mijn derde jaar, volgend jaar studeer ik af. Ik ben dit jaar ook een eigen bedrijf begonnen omdat ik naast mijn beeldend werk er bijna niet aan ontkom om ook een ander inkomen te hebben. Ik pak dat op mijn eigen manier aan door zelf een baan te creëren op basis van wat ik goed kan en leuk vind om te doen.

Wat voor soort bedrijf is het, wie zijn jouw klanten? 

In eerste instantie richt ik me op bedrijven, daarnaast denk ik dat het voor andere instanties ook interessant kan zijn. Ik kan complexe zaken voor ze uittekenen en visualiseren, maar wat ik het leukste vind is ze een kunstbeleving te geven. Dat kan door samen een werk te maken of een juist een kunstwerk specifiek voor die groep mensen te maken. Of als art mediator. 

Dus kunst en mensen, die combinatie eigenlijk?

Ja precies.

Je bent nog aan het studeren en je hebt al je eigen bedrijf waarbij je kunst en mensen met elkaar wilt verbinden, best jong maar al erg ondernemend en ambitieus.

Ik ben wel wat later begonnen met de kunstacademie. Toen ik achttien was ben ik voor het eerst naar de academie gegaan, toen deed ik de richting mode. Maar toen ik merkte hoe dat wereldje in elkaar zat kwam ik er achter dat het niet echt bij mij paste. Ik wilde me niet alleen op kleding richten maar veel breder. Ik deed toelating bij beeldende kunst maar werd toen afgewezen. Daarna heb ik lang getwijfeld. Uiteindelijk heb ik creatieve therapie gestudeerd omdat ik erg benieuwd ben naar de combinatie tussen kunst en mensen. Dat zie je nu ook weer terugkomen dus dat is mooi. Daar stopte ik uiteindelijk ook mee, om persoonlijke redenen. Daarna ben ik met mijn vriend geëmigreerd naar Noorwegen, daar heb ik de rust gevonden die ik echt nodig had.

We woonden in een klein dorpje wat Tingvoll heet ongeveer 3,5 uur onder Trondheim. Het is een gemeente van 3000 inwoners. Ik heb daar eerst in het cafe gewerkt, uiteindelijk ook als leraar op school. Ik gaf daar een soort prille vorm van bedrijfskunde en Spaanse les.

Wat ben je veelzijdig, welke leeftijd heb je nu?

Dat is gewoon zo gelopen eigenlijk, ik ben nu 28. Na die banen ging ik me ook iets meer interesseren voor het bedrijfsleven en kwam het idee ook voor een kunstenaarspraktijk. In Noorwegen hadden ze cursussen die gesubsidieerd werden vanuit de overheid om bijvoorbeeld een cultuurpraktijk op te zetten. Daar heb ik een paar keer aan meegedaan, dat was heel fijn.

Toen ben ik echt begonnen als kunstenaar en ik exposeerde toen in verschillende steden. Ik had toen vooral tekenwerk, een beetje illustratief eigenlijk, heel erg geïnspireerd op mijn ervaringen van het landschap en over het leven zelf. In structuren die ik uit het langschap haalde.

Uiteindelijk ben je weer in Nederland gekomen, en nu zit je in Dordrecht. Waarom doe jij mee aan deze project weken?

Ik was op zoek naar iets wat ik in de vakantie zou kunnen doen omdat we twee en halve maand vakantie hebben. Ik was echt op zoek naar ervaringsplekken buiten de academie maar wel iets met kunst. Eigenlijk iets met kunst maar buiten de kunstacademie. Zo heb ik deze zomer al op het festival “Onzichtbaar Landschap” op landgoed De Oorsprong op de Oosterbeek gewerkt, een workshop over art mediation gevolgd en dit past er goed bij. Toen ik het thema zag, dacht ik daar kan ik wel wat mee. Het leek me leuk om in een andere setting dan normaal en met andere kunstenaars in een ruimte te zijn en met hen een gesprek te voeren over hoe zij hun praktijk zien en ervaren.

Had je al eerder van Pictura gehoord?

Nee, dit is de eerste keer en ik was ook nog nooit in Dordrecht geweest. Toen ik hier voor het eerst kwam had ik meteen het idee dit is een klein dorpje en iedereen die ik spreek zegt ja dat klopt ook. Rondwandelen in het compacte centrum met die grachtjes vind ik erg leuk vooral door alle oude gebouwen, het heeft een fijne sfeer.

Is Nijmegen ook zo leuk?

Ik hou er zelf erg van, ik ben opgeroeid in Nijmegen-Oost, in een van de meest geliefde wijken met veel groen en veel cafeetjes redelijk dichtbij de stad. De inwoners zijn heel divers. Op cultureel vlak is er zeker de laatste jaren veel te doen, ook steeds meer initiatieven voor en door jonge kunstenaars, dat maakt het heel interessant voor mij. Een fijne plek om als jonge kunstenaar wortel te schieten.

Wat betekend het woord ‘inclusiviteit’ voor jou als maker?

Het is grappig dat je zegt niet als mens maar als kunstenaar, ik ging gelijk als mens denken. Ook omdat mijn menselijk perspectief en mijn kunstenaarsperspectief heel dicht bij elkaar liggen. Daardoor is het heel moeilijk voor mij om antwoord door op te geven.

Kies jij er voor om iets te doen met dit thema in je werk?

Ik heb zelf meer het gevoel dat ik beeld gebruik als een expressiemiddel om dingen die ik denk of voel of ervaar te uiten. 

Zit daar dan die bepaalde maatschappelijke relevatie in, of zie jij het als geëngageerde kunst?

Het is meer dat ik werk vanuit mijn interesse naar mensen, daar komt ook de keuze voor de opleiding creatieve therapie vandaan. Dus in mijn werk zit wel altijd de interesse voor de ander. Misschien omdat ik altijd benieuwd ben waarom mensen zijn zoals ze zijn.

Het loopt dus heel erg door elkaar?

Ja, want ik ben zelf ook mens en ik kijk uit menselijk perspectief dus daar kan ik als maker gewoon niet omheen.

Klinkt heel logisch. Heb je een idee over wat je gaat maken tijdens de komende dagen? Hoe loopt jouw werkproces. 

Ik heb in ieder geval al heel veel ideeën. Een idee of richting kiezen is wel moeilijker. Maar het komt wel al, ik heb wat experimenten gedaan met de papaverzaden die ik hier in de tuin gevonden heb. Het was fijn om buiten het tekenen en het schetsen met ander materiaal bezig te zijn.

Vind je dat er te veel gepraat wordt en te weinig gemaakt?

Nee, dat voelt niet als afleiding of zo. Het is zelfs deels waarom ik ben gekomen.

Er komt niet echt een eindwerk op de presentatie toch?

Dat kan wel gebeuren, het lijkt me in ieder geval mooi om iets te kunnen laten zien. Of het echt een eindwerk is of een momentopname is dat laat ik nog even in het midden.

Wie ben je en waar kom je vandaan?

Ik ben Anouk Bax en ik kom uit Eindhoven. Ik heb gestudeerd aan de Sint Joost Academie in Breda, bij de afdeling beeldhouwen. Daar heb ik toen speciaal voor gekozen omdat ik daarmee alle richtingen op zou kunnen. Ik heb veel getekend en verschillende performances ontwikkeld. Na de academie ben ik naar Eindhoven verhuist en omdat daar geen kunstklimaat is heb ik een zelf een kunstenaarsinitiatief gestart. Dit deed ik samen met vijf andere kunstenaars uit Eindhoven in het TAC. Daarnaast ben ik ook nog bezig in de muziek en ben ik docent aan de zaterdagacademie.

Wat voor soort werk maak je meestal?

Werken die te maken hebben met verbinding. Dat kan in de vorm van een performance of een tekening. In het verleden beeldde ik levensgrote figuren af op witte vellen. De personen zweefden zo in hun eigen universum. Het ging vaak over het feit dat je nooit kunt begrijpen wat er echt in een ander omgaat. Die existentiële eenzaamheid wilde ik verbeelden.

Waarom doe je mee aan deze projectweken?

Inclusie is een onderwerp dat ik interessant vind en waar ik eerder mee bezig ben geweest. De performances die ik deed gingen altijd over het insluiten of juist het buitensluiten van mensen. 

Ik ben ook vaker bezig geweest met groepsprocessen dus hoe mensen onder dwang van een groep dingen doen die ze normaal niet doen.

Hoe komt dat dat je altijd bezig bent met inclusie? 

Naast mijn kunstenaarspraktijk werk ik ook in de psychiatrie, daar is het onderwerp dagelijkse kost. In de psychiatrie zie je heel duidelijk welke regels wij in de maatschappij hebben. Van hoe we met elkaar omgaan tot wat we als normaal zien. Die cultuur is natuurlijk belangrijk omdat je daardoor afspraken hebt en mensen zich daardoor veilig voelen. Maar soms heb ik ook het idee dat je daardoor dingen kan kwijtraken. Een bepaalde authenticiteit of eigenheid die mensen ook hebben kan dan verloren gaan in het wel geaccepteerde kudde gedrag. Voor mij bestaat geen normaal, ik luister liever naar het verhaal.

Ben jij een idealist?

Ja dat denk ik wel.

Een hippie?

Misschien ook wel.

Denk je dat je de wereld kàn veranderen?

Het ligt eraan wat je als verandering ziet. Als we het over hele grote zaken hebben, bijvoorbeeld over globalisering of hoe we daarin met elkaar omgaan of met de materialen die we in de wereld hebben dan wordt het moeilijk. Maar ik denk dat als je het hebt over gesprekken met elkaar aangaan naar elkaar luisteren en als iedereen dat wat meer doet dan hoop ik wel dat we een kettingreactie krijgt. Als ik een goed gesprek begin met iemand dan hoop ik dat die ander daarna ook denkt van, hey ik ga ook dat gevoel van verbondenheid opzoeken.

Had je al eerder van Pictura gehoord?

Jazeker. Ik ben ook al vaker in Dordrecht geweest. De ruimte is prachtig het heeft iets voornaams, Teekengenootschap met dubbel e, zo oud is het. Het heeft iets statigs. Een trap ook om binnen te komen dus wel allemaal drempels. Ik zag dat er een bord buiten staat dus er komen wel mensen binnen.

Want jij maakt ook gebruik van de ontmoetingen die je hebt met de bezoekers toch?

Ja ik heb al goede gesprekken gehad met de mensen die hier binnenkomen. Dat gaat heel natuurlijk. Het gaat ook om welke vragen je stelt. De vraag die ik stel is of ze zich wel eens buitengesloten of anders hebben gevoeld. Ik merk dat mensen daar best graag antwoord op willen geven. Het is een dialoog waarbij ik zelf ook dingen over mijzelf vertel. Het zijn vaak kleine dingen waardoor mensen zich afgewezen voelen in hun “zijn”. Ik heb nu vier of vijf van dit soort ontmoetingen gehad. Ik gebruik dit als inspiratie voor het maken van tekeningen. Ook heb ik een aantal werkstukken meegenomen van een aantal clienten waarmee ik ook deze gesprekken heb gehad. Deze werkstukken zullen ook onderdeel vormen in de presentatie.

Waar haal je nog meer inspiratie uit?

Een verhaal wat mij geïnspireerd heeft is bijvoorbeeld ‘De Psychiater’ van de Braziliaanse schrijver Machado de Assis uit 1882. Het is een sociale satire op de tunnelvisie van de wetenschap. In het verhaal gaat er een psychiater naar een dorp met als doelstelling om alle geesteszieken beter te maken. Hij doet een diepgaande studie naar de waanzin en gelooft dat hij de mensheid een goede dienst bewijst door een inrichting te bouwen in het dorp. Deze inrichting wordt het groene huis genoemd. Uit alle naburige stadjes en gehuchten stromen er gekken naar het groene huis, na vier maanden is het een dorp geworden. De psychiater krijgt steeds meer invloed en wordt steeds radicaler over wat waanzin is. De mens kan niet meer een onschuldig leugentje van de wereld verzinnen of zelfs een kruiswoordraadsel maken zonder dat hij of zij wordt verbannen. Zelfs de vrouw van de psychiater wordt verbannen. Op een dag vernam het dorp dat alle gekken uit het groene huis in vrijheid worden gesteld. De psychiater ziet in dat alle mensen wel op de een of andere manier onevenwichtig zijn en dat dit dus in feite de normale geestelijke gesteldheid is van mensen. Vanaf nu gaat hij opzoek naar volkomen rationele mensen. Het verhaal eindigt ermee dat hij overtuigd is van het feit dat hij als enige is die volmaakt evenwichtig is, en dus gek. Daarom neemt hij zichzelf heel consequent op in de inrichting, waar hij nu de enige patiënt is. 

Wat mij ontzettend aanspreekt aan het verhaal is hoe de verandering van gezichtspunt er voor zorgt dat men eerst in de ene groep valt en daarna in de andere. Wie heeft eigenlijk de macht om die verdeling te maken? Ik vraag me af of het groene huis ook is toe te passen op andere instellingen. Door met mensen in gesprek te gaan geef ik hen de mogelijk om van hun kwetsbaarheid hun kracht te maken. Ik maak een collectie van persoonlijke strategieën waarbij de wereld zich aanpast aan jouw norm.

Hoe verloopt jouw werkproces?

Ik ben gestart met het verhaal van het groene huis. Een aantal karakters uit het verhaal vond ik zo intrigerend dat ik er twee grote tekeningen in oliepastel over heb gemaakt. Daarna ben ik in gesprek gegaan met de bezoekers van de projectweek. Die ontmoetingen heb ik vertaald in kleine aquarel tekeningen. Ik wil daar de komende tijd mee verder gaan. Ik denk dat het een mooie serie zal worden. Misschien kan ik ze bundelen in een boek met als titel ‘Nieuwe strategieën voor een een betere wereld’. Ik wissel steeds tussen de grote tekening en de aquarellen, en vandaag ga ik schetsen uitwerken die ik heb gemaakt van het groene huis. Het is ook nog een idee om het groene huis letterlijk te bouwen in een installatie.

---

Gedurende de experimentele projectweken (15-28 juli 2019 in Pictura/Dordrecht) worden de kunstenaars gevolgd in hun werkproces. Dit interview is daar een onderdeel van.